ایدز

1 دسامبر هر سال، روز جهانی مبارزه با ایدز
هشداری برای جدی گرفتن ویروس HIV 

 

روز جهانی ایدز، از سال ۱۹۸۸به منظور افزایش بودجه‌ها و همچنین افزایش آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها به اول دسامبر (برابر با 11 آذر) هر سال اطلاق می‌گردد و هر ساله برای این روز، شعار خاصی نیز در نظر گرفته می‌شود، هدف عمده از این کار این است که به عموم مردم یادآوری شود که HIV هنوز از بین نرفته و هنوز کارهای زیادی است که باید انجام شود.

در روز جهانی ایدز مردم لباسهایی مزین به روبان قرمز را بر تن می‌کنند تا توجه و مراقبت در برابر HIV و ایدز را متذکر شده و به دیگران یادآور شوند که به تعهد و پایبندی و حمایت آنها مورد نیاز است.

ایدز سرنام عبارت AIDS یا (Acquired immune deficiency syndrome) به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی است. ایدز یک بیماری پیشرونده علاج نشدنی و قابل پیشگیری است، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام HIV در بدن میزبان است که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن (معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی) انسان می‌گردد که خود زمینه‌ساز بروز عفونت‌های موسوم به فرصت طلب است که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آنهاست و در نهایت پیشرفت همین عفونت‌ها منجر به مرگ بیمار می‌گردد به طوری که بیماری سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است.

در سال ۱۹۸۱ هشت مورد وخیم از ابتلا به بیماری کاپوسی سارکوما یکی از انواع خوش‌خیم‌تر سرطان که معمولاً در میان افراد سالمند شایع است، در میان مردان همجنسگرای نیویورک گزارش شد. تقریباً هم‌زمان با این موارد، شمار مبتلایان به یک عفونت ریوی نادر در کالیفرنیا و نیویورک بالا رفت. با این که در آن زمان عامل شیوع ناگهانی این دو بیماری مشخص نشده بود، اما معمولاً از این دو واقعه پزشکی به عنوان آغاز ایدز یاد می‌کنند. در طی یک سال این بیماری بدون نام، گسترش زیادی داشت تا سرانجام در ۱۹۸۲ آن را ایدز نامیدند.

ایدز معضلی پزشکی، بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گسترده‌ است. در سال ۱۹۹۶‌ سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکل سلامتی مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد. همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۲) این کشور خود را متعهد به هدایت جهان برای کاهش تلفات هولناک HIV یا ایدز دانسته است. بیش از ۹۰ درصد موارد آلودگی مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه‌ است. ایدز در حال حاضر چهارمین علت مرگ و میر بشر است که پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۰ مقام اول را از آن خود نماید.

شناخت ویروس HIV :
یک ویروس به نام HIV عامل بروز بیماری ایدز است. هر فرد دچار HIV الزاما مبتلا به ایدز نیست بلکه اگر برخی تظاهرات بالینی را بروز دهد مشخص می‌شود به ایدز مبتلا شده ‌است. تنها نیمی از افراد آلوده به HIV در طی ۱۰ سال به مرحله ایدز مبتلا می‌شوند. این زمان در افراد مختلف متفاوت است و به وضعیت سلامتی و عادات فردی افراد بستگی دارد، امروزه برخی داروها نیز به کنترل این روند کمک می‌کنند.

نزدیک به نیمی از کسانیکه تازه به HIV آلوده می‌شوند در دو تا چهار هفته به نشانه‌هایی همانند آنفولانزا دچار می‌شوند. این نشانه‌ها دربرگیرنده تب، خستگی، ناراحتی پوستی، درد مفصل، سردرد و تورم در غدد لنفاوی است. البته چون این نشانه‌ها در بیماریهای بسیاری دیده می‌شوند اگر بیمار به پزشک درباره رفتارهای پرخطر پیشین خود چیزی نگوید، می‌شود از تشخیص HIV غفلت شود. راش پوستی به صورت ماکولوپاپولر بوده کوتاه مدت استو بیشتر صورت و قفسه سینه را گرفتار می کند. مننژیت اسپتیک خود محدود شونده نیز در 10 تا 20 درصد بیماران رخ می دهد. در این مرحله خطر انتقال بالا است.

نشانه‌های ایدز اصولاً نشانه‌هایی هستند که اشخاصی که سیستم ایمنی سالم دارند، دارای آن‌ها نمی‌باشند. بیشتر نشانه‌های ایدز زمان بروز عفونت‌های عارض‌شونده از باکتری، ویروس، قارچ و انگل‌هایی به وجود می‌آیند، و معمولاً به آسانی مهار می‌شوند، پدیدار می‌شوند. آسیب‌های فرصت‌طلبانهٔ HIV در کسانی معمول هستند که ایدز دارند.

تعریف سازمان جهانی بهداشت برای ایدز :
علایم ماژوز: کاهش وزن بیشتر از ده درصد وزن بدن، اسهال مزمن برای بیشتر از یک ماه، تب طولانی تر از یک ماه (مداوم یا متناوب)

علایم مینور: سرفه مداوم بیش از یک ماه، درماتیت خارش دار ژنرالیزه سابقه هرپس زوستر کاندیدیاز دهانی حلقی عفونت تب خالی منتشر یا مزمن پیشرونده لنفادنوپاتی ژنرالیزه وجود دو علامتاز علائم ماژور و یک علامت مینور نشانگر بیماری ایدز می باشد . وجود سارکوم کاپوزی یا مننژیت کریپتوکوکی برای تشخیص ایدز کفایت می کند .

در برخی از افراد دچار HIV سال‌ها بطول می‌کشد تا مرحله ایدز ظاهر شود (بسته به راه سرایت، شمار ویروس وارد شده، چگونگی دستگاه ایمنی و تغذیه فرد و ....) و در این مدت آنها احساس سلامت کرده و هیچ نشانه‌ها آشکاری از حضور این ویروس ندارند. نزدیک ۹۰ درصد مبتلایان به HIV حتی خودشان نمی‌دانند که به این ویروس دچار هستند. بنابراین نظرهایی از قبیل جداکردن کسانیکه با HIV یا ایدز زندگی می‌کنند از جامعه و قرنطینه ایشان نشدنی، غیرمنطقی و غیر انسانی است.

مرحله بروز ایدز :
هنگامی HIV مبدل به ایدز می‌گردد که شمار گویچه‌های سفید CD4+T آنقدر کم شود که در انجام وظیفه معمولی آنها تداخل ایجاد شود. CD4+T یاخته‌های سفید خون می‌باشند که واکنش‌های ایمنی بدن را موزون و مهار می‌کنند. این دشواری در درازای مدت فراوانی هنگامی که شخص + HIV می‌باشد، اتفاق می‌افتد. البته افراد در درازای این مدت بسیار خوب و تندرست به نظر می‌رسند و احساس خوبی نیز دارند. ولی در این مدت شمار ویروس چند برابر می‌شود که در نزدیک ۵ تا ۱۵ سال به درازای می‌کشد. بر پایه این تعریف ایدز هنگامی است که شمار سلول‌های CD4+T به کمتر از ۲۰۰ شماره در هر میکرولیتر خون می‌رسد و یا هنگامی که بدن فرد دچار عفونت‌های فرصت درخواست بشود (که گاهی با بودن ۲۰۰ تا ۸۰۰ یاخته CD4+ رخ می‌دهد).

انتقال و پیشگیری :
هرچند HIV در تمام ترشحات بدن فرد مبتلا (بجز عرق) وجود دارد ولی برای انتقال و سرایت تنها سه راه اثبات شده‌است:

1- آمیزش جنسی: شایعترین راه سرایت ویروس تماس جنسی است. ویروس ممکن است از فرد مبتلا به شریک جنسی‌اش منتقل بشود (مرد به مرد، مرد به زن و زن به مرد). سرایت از زن به زن هم امکان دارد، سرایت از راه تماس جنسی ۸۰ درصد کل موارد را شامل می‌شود که بیشتر از ۷۰ درصد آن از راه تماس با جنس مخالف و ۱۰درصد آن از طریق تماس با همجنس است.

2- تبادل خون یا فرآورده‌های آن: ویروس می‌تواند از راه مصرف خون و یا فاکتورهای انعقادی آلوده هم منتقل شود. ویروس می‌تواند از راه یک ورید (مثلاً درحین تزریق وریدی) ،مقعد، واژن، آلت، دهان و سایر غشاهای مخاطی (نظیر چشم و مخاط داخل بینی) و یا بریدگی‌ها و زخم‌ها وارد بدن میزبان شود. بیماران هموفیلی و معتادان تزریقی که از سرنگ و سوزن بطور مشترک استفاده می‌کنند از گروه‌های پر خطر در ابتلا به ایدز به حساب می‌آیند.

3- هر وسیله تیز و برنده که احتمال آغشته شدن به خون آلوده را داشته باشد، در صورت ضد عفونی نشدن و ایجاد زخم، می‌تواند فرد سالم را آلوده کند. پس ابزار پزشکی، دندان پزشکی، لوازم خال کوبی، سوراخ کردن گوش، حجامت، قمه زنی، تیغ سلمانی و مسواک ممکن است باعث انتقال آلودگی شود. اما بیماری ایدز در صورت تماس با خون و یا در صورت حاملگی مادرحامله و یا در صورت تماس با سرنگ آلوده و...چقدر قابلیت انتقال دارد؟

درصد احتمال انتقال از راه خون و فراورده های آن در یک نوبت نود درصد است. درصد احتمال انتقال از مادر به جنین و نوزاد در یک نوبت بیست تا جهل درصد می باشد. با سرنگ آلوده این درصد نیم تا یک درصد است و درورود اتفاقی سوزن الوده نیز نیم تا یک درصد می باشد.

4- از مادر مبتلا به جنین: ویروس می‌تواند از طریق مادر آلوده به جنین در داخل رحم و یا حین زایمان و یا در طی دوران شیردهی (که می‌توان به وسیله جایگزینی شیر مادر از آن جلوگیری کرد) به جنین یا نوزاد منتقل شود. این شیوه در مورد ابتلای کودکان بسیار شایع است به طوری که ۹۰ درصد تمامی کودکان مبتلا به HIV در سال ۲۰۰۳ از طریق انتقال مادر به کودک دچار شدند، هرچند داروها در کاهش احتمال این انتقال موثرند.

تعاریف آسیب های بعد از تماس :
آسیب های پرخطر: آسیب با سوزن کلفت و توخالی، آسیب عمیق، آسیب با وسایل دارای خون واضح، آسیب با سوزنی که ازداخل رگ بیمار خارج شده باشد، فرد منشا در مراحل اولیه عفونت ایدز و یا در مراحل پیشرفته ایدز باشد

آسیب های کم خطر یا با ریسک متوسط: آسیب با سوزن های توپر و نازک مانند سوزن بخیه، تماس های زیرپوستی و سطحی، تماس با مایعات بدن درصورتی که خون قابل رویت نداشته باشد، تماس با پوست سالم در سطح وسیع و یا در مدت زمان بیش از چند دقیقه.

آسیبهای بی خطر یا بدون ریسک : تماس با مایعات غیر خونی و بالقوه غیر عفونی مانند ادرار و اشک، تماس پوست سالم در سطح کوچک یا کوتاه مدت با خون یا مایعات دیگر بدن.

تست های پیگیری معمولا 6 هفته، سه ماه و 6 ماه بعد از تماس توصیه شده است. درحال حاضر مدت چهار هفته برای درمان پیشگیری کافی دانسته شده است. در صورت رد عفونت های ایدز درفرد منشا، درمان پیشگیری را در هر زمانی می توان قطع نمود.

راه‌هایی که ایدز نمی‌تواند منتقل شود :
از طریق هوا، سرفه و عطسه.
از طریق بوسیدن، تماس پوستی یا دست دادن.
از طریق استفاده مشترک از لوازم آشپزی مانند بشقاب، قاشق و چاقو.
از طریق تماس با صندلی توالت.
از طریق حشرات، نیش یا گاز حیوانات.
از طریق شنا در استخرهای عمومی.
از طریق خوردن غذایی که توسط فرد مبتلا به HIV تهیه شده باشد.

تنها چیزی که باید مورد توجه قرار دهید این است که هیچ چیزی باعث انتقال ویروس ایدز نمی شود مگر اینکه آغشته به خون آلوده به ویروس ایدز باشد.

پیشگیری :
از آنجا که تاکنون واکسن و یا علاج قطعی برای این بیماری کشف نشده‌ است و در آینده نزدیک نیز امکان پذیر به نظر نمی‌رسد مهم‌ترین راه مبارزه با این بیماری پیشگیری و آموزش است. گزارش سال ۲۰۰۷ بانک جهانی در مورد ایدز در جنوب آسیا، شیوع بیماری ایدز را "شدید" اما "قابل پیشگیری" می‌داند. برای پیشگیری از انتقال HIV، بهترین راه خودداری از برقراری رابطه جنسی با فرد مبتلا و یا استفاده از کاندوم‌های جنس لاتکس (نوعی پلاستیک) است.

ذرات با ابعاد HIV نمی‌توانند از کاندوم لاتکس عبور کنند و اگر به درستی و به طور منظم استفاده شوند شیوه کاملاً موثری در کاهش خطر انتقال بیماری محسوب می‌شوند. هرچند تنها شیوه صد در صد موثر خودداری کامل از آمیزش جنسی با افراد مشکوک به داشتن رفتارهای پرخطر است. معتادان تزریقی نیز می‌توانند با خودداری از مصرف سرنگ‌های مشترک خطر ابتلا به HIV را کاهش دهند.

تشخیص ایدز :
هنگام رو در رویی با عفونت، دستگاه ایمنی بدن پادتن‌هایی فرآوری می‌کند که در خون گردش و به عوامل بیماری‌زا حمله می‌کنند. پادتن‌ها بر بسیاری از عوامل بیماری‌زا غلبه می‌کنند ولی درباره HIV با این که پادتن‌ها فرآوری می‌شوند ولی نمی‌توانند از تکثیر ویروس جلوگیری کنند و تنها وجود آنها در خون برای تشخیص ابتلاء بکار می‌رود.

در جریان عمومی ترین آزمایش‌ها برای تشخیص HIV، یک نوع خاص از پادتن‌ها یا همان پروتئین‌های ضدبیماری ردیابی می‌شود.
در چند هفته‌ای که ردیابی آلودگی بی ثمر و جواب آزمایش منفی است، فرد آلوده می‌تواند ویروس را به سایرین منتقل کند.

نکاتی در مورد آزمایشات ایدز: هنگامی که تست الایزا برای ایدز مثبت شد باید الایزا با کیت دیگری دوباره تکرار شود. که اگر باز هم مثبت شد تست تایید ی با وسترن بلات می گیریم. اگر تست وسترن بلات منفی بود شاید فرد در دوران پنجره به سرمی برد یا آلوده نیست.

مواردی هست که تست الایزا مثبت است ولی فرد ایدز ندارد مثلا خطای آزمایشگاه، همودیالیز، دریافت خون و فراورده های آن، تست RPR مثبت، مشکلات همراه از قبیل اختلالات اتوایمیون، مالتیپل میلوما، هموفیلی، هپاتیت الکلی، اعتیاد تزریقی، موارد افزایش IgG مثل کسی که واکسن انفلوانزا زده است.

موارد منفی کاذب الایزا مثل عفونت تازه و اولیه، بیماران با سیستم ایمنی ساپرس شده، و خطای آزمایشگاه می باشد.

بیماری‌های مرتبط با ایدز :
سیستم دفاعی بدن که از حمله ویروس صدمه دیده‌ است، قوای خود را برای مبارزه با بیماری‌ها از دست می‌دهد و هر نوع عفونتی می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. کسانی که به HIV دچار هستند در مقابل بیماری‌هایی مانند سل، مالاریا، ذات الریه، برفک، زونا، زخم‌های بدخیم، سرطان، عفونت‌های مغزی، عفونت شکم و خطر نابینایی آسیب پذیرتر می‌شوند. بیماران مبتلا به ایدز همچنین در مقابل آنچه به نام عفونت‌های فرصت طلب معروف است آسیب پذیر هستند. این نوع از عفونت‌ها از باکتری‌های شایع، قارچ‌ها و انگل‌هایی نشات می‌گیرد که یک بدن سالم قادر به مبارزه با آنهاست، اما می‌توانند در افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها آسیب دیده ایجاد بیماری کند و گاه آنها را از پا در آورند.

زندگی با ایدز :
کسانیکه دچار به HIV هستند تا سال ها می‌توانند به آسانی به زندگی عادی خود و اشتغال مثمر ادامه دهند و با مصرف داروهای موجود سال ها با نگهداری سلامت زنده بمانند، هر چند HIV در بدنشان ریشه کن نخواهد شد. البته فشار روانی، اجتماعی و سستی جسمی و اقتصادی آنها را آسیب‌پذیر می‌کند. آنچه آنها نیاز دارند برآورد دارو، خدمات مشاوره‌ای و درمانی، پشتیبانی و پرهیز از سوءظن و انگ و تبعیض است. آنان را از خود طرد نکنیم و اجازه دهیم زندگی کنند. کارگزاران سیاسی و شخصیت‌های مذهبی و اجتماعی می‌توانند نقش مهمی در رفع انگ و تبعیض و تدارک خدمات لازم داشته باشند.

آگاهی عمومی از ابتلا به ایدز :
بسیاری از مبتلایان به ایدز از بیماری خود ناآگاهند. کمتر از یک درصد از جمعیت شهری آفریقا که از نظر جنسی فعال هستند آزمونِ HIV داده‌اند و این نسبت در منطقه‌های روستایی از این هم کمتر است. همچنین تنها نیم درصد از زنان بارداری که از امکانات بهداشت شهری بهره می‌گیرند، آزمایشِ HIV داده و نتیجهٔ آزمایش خود را دریافت نموده‌اند. افزون بر آن، این نسبت برای بهداشت روستایی از این هم پایین‌تر است.